Bitwa z husytami / Archiwum
Bitwa z husytami / Archiwum

13 maja minęła kolejna (584) rocznica jednej z największych w historii bitew śląskich. Była to bitwa z husytami na Rudzkiej Górze pod Rybnikiem. Dziś druga część opowieści o tym, w jaki sposób do niej doszło. 

 

Jak pisaliśmy, w 1428 roku najeźdźcy z bogatymi łupami wycofali się z ziemi wrocławskiej do swego kraju. Górny Śląsk odetchnął, ale nie na długo. Już bowiem po przegrupowaniu sił wiosną 1430 roku hordy husyckie pod wodzą Dobiesława Puchały (?-1441) herbu Wieniawa z Namysłowa ponownie pojawiły się na ziemi śląskiej w sile około 10 000 piechurów i 1 200 kawalerzystów. Książę Bolesław V Opolski (około 1400-1460) przerażony niespodziewanym najazdem zawarł z husytami przymierze i przeszedł wraz ze swym wojskiem na ich stronę.

 

Drugi książę

 

Był to już drugi z kolei książę śląski po Wacławie II Opawskim, który pod wpływem zagrożenia związał się z obozem husyckim. W grabieżczym amoku spalili najeźdźcy siedem wsi pod Wodzisławiem, potem ruszyli na Koźle, zamienili w gruzy Ujazd, Pyskowice, Toszek, opactwo cysterskie Imielnica i w końcu zajęli Kluczbork oraz Gliwice, gdzie urządzili swe bazy. Całość zajętych terenów pozostawili pod kontrolą księcia Bolka Opolskiego.

Przy husyckich hordach gromadzili się i zdegenerowani rycerze-rozbójnicy i przeróżne męty społeczne, których jedynym celem były łupy. Kilkunastu z nich dobrawszy sobie gotowych na wszystko kompanów, w święto wielkanocne 14 kwietnia 1430 roku napadło na Częstochowę i Jasną Górę, spodziewając się tam cennych zdobyczy. Kiedy nie znaleźli spodziewanych bogactw, zamordowali kilku zakonników, kaplicę Matki Bożej ograbili z wotów i aby skierować podejrzenia o dokonanie tego czynu na husytów, wizerunek Czarnej Madonny znieważyli.

 

Znieważony wizerunek

 

Drewniany blat z malowidłem wyrwali z ram i na trzy części posiekali mieczem, ślady po tych zniszczeniach na zawsze pozostały na twarzy Matki Najświętszej Częstochowskiej. Dopiero po dłuższym czasie wyszło na jaw, że nie zrobili tego Czesi, a Polacy o chciwych i wypaczonych charakterach. Między nimi byli: Jakub Nadolny z Rogów herbu Działosza, Jan Kuropatwa z Łańcuchowa herbu Szreniawa oraz książę wołyński Fryderyk Ostrogski. Na polecenie króla Władysława Jagiełły (1351-1434, władca od 1386) świętokradcy zostali wyłapani i po procesie w Krakowie, jak kroniki podają, "niemal wszyscy, którzy się tym czynem świętokradzkim pokalali, w ciągu tegoż samego roku zginęli pod mieczem morderczym".

Wiosną 1433 roku Bolesław V Opolski na czele wojsk husyckich najechał na Rybnik i Żory. Nieobwarowany Rybnik zajęli najeźdźcy bez większego wysiłku, jedynie zamek otoczony wodami i mokradłami broniony przez załogę oraz obywateli miasta zdołał się dłużej oprzeć kolejnym szturmom wroga. Wyczerpana garstka obrońców wycofała się ostatecznie przez tajny tunel w kierunku lasów otaczających wieś Smolna, a zamek padł łupem nieprzyjaciela.

W kwietniu 1433 roku husyci stanęli pod Żorami. Był to zlepek wojsk składający się z wszelkiego rodzaju szumowin ślepo podążających za swymi rycerzami rozbójnikami, takiego pokroju jak Runsztajn z Jastrzębia, Zygfryd z Bełku, czy Wacław z Grójca na Skoczowie. Ten ostatni wysłany jako posłaniec został przez obrońców na linie wciągnięty przez mury, stanął przed żorskimi rajcami i zażądał od nich kapitulacji, oferując w zamian pokój i przymierze. Burmistrz Jan Frysztacki, mąż doświadczony i były żołnierz, nie przyjął tak naiwnych propozycji i pomimo dramatycznej sytuacji mieszkańcy drwinami posła odprawili.

 

Do ostatniego tchu

 

W tak krytycznych okolicznościach burmistrz, radni i obywatele wspólnie ustalili, że powierzają swój los Matce Boskiej Częstochowskiej i bronić się będą do ostatniego tchu. Szturm na oblężone miasto nastąpił z brzaskiem następnego dnia. Przy złowrogim biciu kotłów bojowych i zachęcających do bitwy trąb husyci wszystkimi siłami uderzyli na miasto. Opanowali fosy i przystąpili do forsowania bram, lecz pod gradem celnych strzał żorskich łuczników linie nacierających zachwiały się i napastnicy w panice odstąpili od natarcia.

Już w pierwszym ataku strzały łuczników, przysposobionych do walki przez burmistrza Jana Frysztackiego, śmiertelnie raniły rycerza Runsztajna z Jastrzębia i Wacława z Grójca ze Skoczowa, który z ramienia husytów poprzedniego dnia posłował do Żor. Zygfryd z Bełku i inni dowódcy ranieni strzałami wykluczeni zostali z walki, co wprowadziło w szeregi husyckie wielki zamęt i wściekłość. Husyci przypuścili jeszcze jeden rozpaczliwy szturm na mury i bramy miasta, ale determinacja obrońców, wśród których wyróżniały się również niewiasty, uratowały Żory przed porażką i sadyzmem napastników.

 

Radość i smutek

 

Olbrzymie straty w ludziach, beznadziejność ataków na ufortyfikowane miasto, do tego wieść o nadchodzącej odsieczy pod wodzą księcia Mikołaja skłoniły husytów do odtrąbienia sygnału odwrotu. Wielka radość zapanowała w obronionym mieście, z piersi ocalałych mieszczan uleciało ku niebu przed tron Boga Najwyższego uroczyste "Te Deum". Po wzniosłym uniesieniu nadszedł jednak czas żałobnego smutku. Spośród obrońców poległo 58 mężczyzn, kobiet i dzieci, których z osobna ułożono w trumnach i pochowano na miejscowym cmentarzu we wspólnym grobie. Naliczono też 185 poległych husytów i wielką liczbę rannych pozostawionych podczas panicznej ucieczki przed nadciągającą odsieczą. Był to jednak dopiero początek walk z husytami w naszym regionie. (cdn)

Józef Kolarczyk

 

7

Komentarze

  • zbigniew kiereta-drzewiecki historia 27 listopada 2019 17:36panie kolarczyk , proszę zaprzestać jakichkolwiek historycznych publikacji, ponieważ nie ma pan o historii zielonego pojęcia. Panska publikacja ,, śladami przeszłości ziemi rybnickiej,, recenzji Krystyny Kierety niczego pana nie nauczyła. Roi się tam od skandalicznych błędów. Jest pan profanem w tej dziedzinie , podobnie jak wymieniona pani.
  • Zaciekawiona żorzanka Informacja o husytach pod Żorami 18 sierpnia 2017 13:53Dziękuję serdecznie autorowi za wyczerpujące wyjaśnienia, pozdrawiam
  • hanek 60 000 grzywien 17 sierpnia 2017 22:35Dzisiejszemu czytelnikowi lepiej niż (błędne) przeliczenia Miarki lepiej przybliżą bogactwo ówczesnych Żor inne porównania: 60 000 grzywien to około 46 000 kop groszy (duże kwoty podawano w kopach). Kilkadziesiąt lat wcześniej polski król Kazimierz Wielki "kupił" sobie wyłączne prawo do tego tytułu od Jana Luksemburskiego za 200 000 kop groszy, a więc kwotę zaledwie niecałe 5 razy wyższą! Inne porównanie: Roczny dochód z kopalni soli w Wieliczce w owym czasie to około 20 000 kop groszy!
  • hanek @J. Kolarczyk 17 sierpnia 2017 22:21Miarka po pierwsze miał kłopoty z rachowaniem, po drugie nie uwzględnił zmiany wartości grzywny w XVI wieku, po trzecie nie wiadomo dlaczego pisał o "grzywnie polskiej" na XV wiecznym Śląsku. Grzywna do początku XVI w liczyła 46 groszy praskich, potem już tylko 42, wyszła z użycia XVII wieku, dlatego pewnie Miarka ją przeliczył na obowiązujące potem na Śląsku talary. Talar stanowiło 36 groszy praskich. Przelicznik (około) 1.1 wziął się mu z podzielenia wartości grzywny (nowej, XVI wiecznej) przez wartość talara: 42/36 => 60 000 grzywien= 66 000 talarów (błędne!). Błąd podwójny: iloraz powinien byc odwrotny, a w miejsce 42: 46 groszy praskich. Finalnie: wartość okupu w talarach: ok. 47 000. Tak już dla dopowiedzenia: 1 Marka = 3 talarom, ten przelicznik nie mial żadnego wpływu na "obliczenia" Miarki :)
  • Józef Kolarczyk Husyci pod Żorami, odpowiedź autora 18 lipca 2017 17:01Szanowna Pani Żorzanko. Tekst pt. ?Jak Górny Śląsk znalazł się w ogniu wojen husyckich? publikowany na łamach Rybnickiego Tygodnika Regionalnego ?Nowiny? głównie oparłem na przedstawionych materiałach źródłowych: ?Husyci na Górnym Śląsku. Opowiadanie z XV wieku podług kronik i ustnego podania ludu? - autor Karol Miarka. ?Husyci na śląskiej ziemi? - autor o. Emil Drobny, w: ?Ziemia Rybnicka? numery 1, 2, 3 rok 1934. ?Żory zarys dziejów. Wypisy? - praca zbiorowa: Bogdan Cimała, Jan Delowicz, Paweł Porwoł, Żory 1994. ?Wypisy do dziejów Rybnika i Wodzisławia Ślaskiego? ? praca zbiorowa: Bogdan Cimała, Paweł Porwoł, Wacław Wieczorek, Opole 1985. ?500-letnia rocznica odparcia najazdu husytów na Górny Śląsk 1433-1933?, w: ?Gość Niedzielny? numery 25, 26 czerwiec 1933. ?Jak córka burmistrza rybnickiego uratowała miasto przed zagładą husycką? w: ?Polska Zachodnia? nr 232 z 25 sierpnia 1938. W przedstawionych opracowaniach rzeczywiście przewija się wątek o próbie przekupienia husytów przez żorskich obrońców, aby ci odstąpili od oblężenia i zamiarów zdobycia miasta. Według Karola Miarki (1825-1882) miała to być suma 6000 grzywien srebrnych groszy. W przypisie Karol Miarka wyjaśnia, ?grzywnę polską rachowano na 48 czeskich groszy, a po dzisiejszej cenie 11 talarów 6000 srebrnych groszy wynosi więc 66 000 talarów, z czego poznać można ówczesne bogactwo Żorów.? Wyjaśnić jeszcze należy, że w 1873 roku talar zamieniony został na markę niemiecką, czyli stało się to za życia Karola Miarki, może stąd taki przelicznik.
  • KK Zygfryd 17 lipca 2017 14:47Świetne teksty! Czy ma Pan więcej informacji na temat Zygfryda z Bełku ?
  • Zaciekawiona żorzanka Husyci pod Żorami pytanie do autora artykułu 13 lipca 2017 22:33Skąd Pan zaczerpnął informacje o wojskach husyckich pod Żorami? Żorscy "historycy" twierdzą, że istnieje tylko jedna malutka wzmianka, że "husyci pod Żorami leżeli" i nic więcej. Może Pana źródło pisze też o okupie jaki chcieli złożyć mieszczanie żorscy oblegającym miasto husytom w zamian za odstąpienie od oblężenia? według legendy miała to być niebagatelna kwota 6 tysięcy kop groszy srebrnych (czyli praskich), w przeliczeniu na kruszec wyniosłoby to podobno około 1,5 tony.

Dodaj komentarz