Spacerując niedawno z górnośląską flagą w okolicach gmachu rybnickiego sądu, spotkałem się z licznymi pytaniami: A co to za flaga? Okazuje się, że nie tylko w Polsce, ale i na Górnym Śląsku wiele osób nie zna śląskich barw.
Barwy złota (żółta) i niebieska (po śląsku modra) są niezwykłe w heraldyce polskiej i mogą zaskakiwać w Polsce, jednak ich górnośląska historia jest długa i sięga średniowiecza. Po raz pierwszy te właśnie barwy pojawiły się na herbie Władysława II Opolczyka. Dokładny rysunek zawiera herbarz Gerlego (XIV wiek, Claes Heynensoon z Brabancji). Według podanej przezeń wersji, herbem księcia opolskiego był złoty orzeł w błękitnym polu ze złotym klejnotem i błękitnymi labrami. Wyjątkowo dokładny przekaz świadczy, że Heynensoon doskonale znał herb Władysława II Opolczyka, będącego wówczas u szczytu swojej kariery politycznej.
Wielki władca
Władysław był synem Bolesława II Opolskiego. Musiał być niepospolicie utalentowany, ponieważ od władzy nad mikroskopijnym księstwem doszedł do najwyższych zaszczytów i władzy porównywalnej z królewską. W 1356 roku objął rządy nad niewielkim skrawkiem Górnego Śląska obejmującym Olesno i część Opola. Karierę polityczną związał z dynastią Andegawenów węgierskich, przy okazji stopniowo skupiając w swoim ręku większość ziem górnośląskich. Będąc zaufanym palatynem (od 1367 roku) Ludwika Andegaweńskiego, został w 1372 roku jego namiestnikiem na Rusi Halickiej, osobiście odbierając hołd lenny od całej szlachty ruskiej, co uczyniło z niego władcę feudalnego tego kraju.
W 1378 roku został na kilka miesięcy namiestnikiem Ludwika w Polsce (wcześniej zwalniając z przysięgi lennej swoich ruskich wasali), a w latach 1386 – 1387 ponownie zarządzał w jego imieniu Rusią. Był właścicielem ziem wieluńskiej, ostrzeszowskiej, kujawskiej i dobrzyńskiej. W 1392 roku przedstawił plan podziału Polski między Zakon Krzyżacki, Brandenburgię, Luksemburgów i Stany Śląskie – niezrealizowany wskutek niechęci Konrada Wallenroda, Wielkiego Mistrza Zakonu.
Barwy śląskie na Ukrainie
Był osobą wyjątkowej prawości, szanowaną przez przyjaciół i wrogów. W polskiej historiografii najczęściej wspomina się o nim w kontekście podstępnego uwięzienia go przez starostę krakowskiego Sędziwoja z Szubina, z zarzutem próby przejęcia zamku krakowskiego. Zdradzie przeczy jednak natychmiastowe uwolnienie, po rozmowie z Władysławem Jagiełłą, którego był przecież jawnym wrogiem.
Górnośląski władca przeszedł do historii Węgier (jako współtwórca sukcesów Ludwika), Ukrainy (jako autor barw narodowych) i Polski (fundator Jasnej Góry). Kronikarz polski, Janko z Czarnkowa, pisał o nim wprost: zwolennik pokoju i wielki jego zachowawca. Barwy złota i niebieska są charakterystyczne dla Andegawenów. Właśnie od swojego przyjaciela i suwerena Ludwika Andegaweńskiego Władysław przyjął te barwy, przekazując je swojemu ojczystemu księstwu opolskiemu oraz – w odwróconej kolejności – Rusi Halickiej (po której odziedziczyła je obecna Ukraina).
Orzeł z.. pieskiem
Sam górnośląski orzeł ma dużo starsze pochodzenie. Orzeł bez korony (która pojawia się dopiero na trwale w czasach Hanusza Dobrego; górnośląski orzeł w koronie jest herbem województwa opolskiego) po raz pierwszy pojawił się na pieczęci konnej Kazimierza I Opolskiego w 1222 roku. Kazimierz był typowym średniowiecznym władcą, młodość spędzającym turniejach rycerskich i na krucjatach (V Krucjata). Wyjątkowo późno jak na tamte czasy ustatkował się, małżeństwo z Violą, prawdopodobnie księżniczką bułgarską zawarł dopiero w wieku trzydziestu kilku lat.
Na pieczęci konnej poza pierwszym w historii Piastów wizerunkiem orła znajdujemy zadziwiający, nietypowy element zdobiący: piesek lub wg niektórych małpka siedząca za plecami jeźdźca, świadczący o silnym emocjonalnym przywiązaniu Kazimierza do tego zwierzątka.
Dwie wersje
Flaga górnośląska występuje w dwóch wersjach: czysta złoto-błękitna lub ozdobna ze złotym górnośląskim orłem na błękitnej tarczy. Od 15 lipca 2011 roku obchodzimy Dzień Flagi Górnośląskiej, na pamiątkę uchwalenia Statutu Organicznego przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej 15 lipca 1920 roku. Tego dnia większość górnośląskich miast i gmin przyozdobiona jest naszymi barwami. W tym roku do świętowania przyłączyło się m.in. Jastrzębie-Zdrój.
JAN LUBOS
Andegawenia, Górny Śląsk, Ukraina
Barwy złota i niebieska są charakterystyczne dla Andegawenów. Właśnie od swojego przyjaciela i suwerena, Ludwika Andegaweńskiego, książę opolski, Władysław przyjął te barwy, przekazując je swojemu ojczystemu księstwu opolskiemu oraz w odwróconej kolejności Rusi Halickiej (po której odziedziczyła je obecna Ukraina).
Komentarze